Hanneke Maakt Mee

Ze is geen moment uit mijn gedachten, Reyhaneh, de vrouw in Iran die, na te zijn verkracht, opgesloten en vernederd, uiteindelijk werd opgehangen omdat zichzelf verloochenen voor haar geen optie was.

Zou ze niet bang geweest zijn toen het erop aankwam? Natuurlijk wel. Doodsbang.

Was dat voor haar een reden om niet te zijn wie ze ten diepste was en te doen wat ze ten diepste wilde doen? Natuurlijk niet.

Essentieler dan wat zij ons laat zien wordt het niet. Ik buig diep voor haar.

‘Ik weet niet of ik zo moedig zou zijn’ vraagt de zus van Reyhaneh zich af.
In alle eerlijkheid weet ik het ook niet zeker, ik kan het me nauwelijks voorstellen. Wat ik me wel heel goed kan voorstellen is hoe het gevoeld zou hebben als ze voor de druk gezwicht zou zijn en de verklaring zou hebben afgelegd. Wij kunnen voelen hoe slecht dat voelt. Onszelf verloochenen doen we vaker dan we ons wellicht bewust zijn. En niet alleen in kwesties van leven en dood.

Voor Reyhaneh was het klip en klaar.

Ze zijn vaak in mijn gedachten, de vrouwen van Me Too, The Voice, DWDD, NOS Sport, medisch personeel, wij allen die ons gekwetst, beschadigd, bezoedeld, vernederd, onrechtmatig behandeld, vies voelen na een foute actie van een ander.

Wat deden wij toen het erop aankwam? Bitter weinig. Waarom? Omdat we bang waren. Punt. En dan? Bitter weinig. We verenigen ons in de legitimiteit van onze angst. We zien onszelf als slachtoffers van hen die sterker zijn dan wij, meer macht hebben dan wij en voorzien onszelf van verhalen waarmee het helemaal klopt, onze afhankelijkheid.

En zo komt het dat we jaren en jaren onze rechten opsparen tot genoegdoening, druppel voor druppel tot de emmer vol is en we gaan verzilveren. Met elkaar want anders durven we niet. En dan precies datgene gaan doen waarmee we opnieuw onszelf verloochenen: geloven dat het ons helpt als we degene die in onze ogen iets met ons gedaan heeft, gaan aanklagen. Of terugslaan. Waarmee we onze eigen behoeftigheid weer bevestigen. Of we nu journalist, verslaggever, gast van de dag, duo van dienst, interviewer, onderzoeker, medewerker, tv kijker of krantenlezer zijn.

Dus ook als we Eva heten. Als je goed kijkt ook daar.

Hoe kan het zijn dat jij Eva, met al je ervaring de vrouwen met wie je talkt ook niet uitnodigt om het echte antwoord op de echte vraag te geven. Hoe kan het zijn dat je zo gauw tevreden bent met de eerste reactie en de punt daarachter. Hoe kan het zijn dat je niet doorvraagt, het hemd van het lijf tot we echt ergens komen. Hoe kan het zijn dat ook jij tevreden bent met het antwoord wat we inmiddels allemaal wel kennen. Ja, angst. Ja afhankelijk. Ja machtsmisbruik. Ja angst voor mijn baan kwijt. Ja angst om de mooiste plek en de mooiste kans in mijn leven te verliezen. Ja, angst om alleen te staan. Dus ja logisch dat je niets deed.

Eva waarom vraag jij niet door? Welke bijdrage wil jij leveren en doe je niet? Hoe mooi zou het zijn als wij vrouwen echt van elkaar gaan leren en onszelf gaan bevragen of al die aannames wel kloppen. Of we echt zo afhankelijk zijn, of we in het echt niet veel groter zijn dan we denken, of we in het echt niet veel zelfvoorzienender zijn dan we denken? Of we echt zo klein zijn dat we ons alleen door strijd met de mannen een plek kunnen veroveren. Of we wellicht juist zo groot zijn dat we in verbinding met onszelf direct weten hoe het zit en autonoom gaan reageren, met name als het spannend wordt?
Eva waar blijft jouw bijdrage waarmee je recht doet aan de prachtige positie die jij je hebt verworven om invloed uit te oefenen?

En daar gaan ze dan. Onze voorbeelden die iets heel anders doen.
Reyhaneh voor wie het geen optie was om een ontlastende verklaring af te leggen over haar verkrachter. De dood aan de galg was geen reden om niet te zijn wie ze in essentie was.
Navalny, we volgen hem in die documentaire over zijn reis vanuit de vrijheid vrijwillig terug naar Rusland. Hij weet precies wat hem te wachten staat. Is hij bang? Natuurlijk wel. Kijk hoe hij de hand van zijn vrouw pakt. Je voelt tot in je ziel dat ze het allebei weten en hoe voor beiden een andere keus toch geen optie is.
Af en toe vangen wij nu nog een glimp van hem op in zijn strafkamp. En dan buig ik diep voor hem. Om wat hij ons voorleeft.
Marina Ovsjannikova, de Russin met haar spandoek inbrekend in het nieuws om haar volk te laten weten hoe fout de oorlog is. Een paar seconden heeft ze maar en het is het enige wat ze wil doen. Ze weet alle consequenties. Natuurlijk. Het niet doen is geen optie. Geen concessies, niet een.

Wat is het verschil tussen hen en ons?
Zij weten dat ze van niemand afhankelijk zijn in wie ze zijn en wat ze doen. Hoe extreem de omstandigheden ook zijn. Ze nemen hun eigen volledige verantwoordelijkheid om daar uitdrukking aan te geven en ze saboteren zichzelf en hun omgeving niet met allerlei excuses, toeschrijvingen en afleidingen.

Het is niet nodig dat er iemand is die hen de vraag stelt. Ze stellen hem aan zichzelf.

Er zijn geen uitzonderingen.

Ik roep alle vrouwen van Nederland op om bij het volgende onderzoek met schokkende feiten over fout gedrag en slachtoffers heel stil te worden. Zo stil dat er alle ruimte is om stil te staan. Zo lang stil dat je jezelf een ander verhaal vertelt. Wat zouden Reynaheh, Navalny en Marina nu doen.

En dan, als er niets meer te weten valt omdat je het weet, geef je jezelf het antwoord op de vraag: wat doe ik als ik zo dapper ben dat ik ten diepste ben wie ik ben. Wat is dan mijn bijdrage.

En dat gaan we dan doen.